Kinh nghiệm trồng và chăm sóc Nhất chi mai

Nhất chi mai là một loại cây chơi tết lâu đời của người Hà Nội. Ở Hà Nội có một con đường dài đã có từ lâu đời, xưa trồng rất nhiều mai được đặt tên là Bạch Mai. Bạch mai rất kén người chơi, chỉ dành cho những người nhiều thời gian, tỉ mỉ, thường là giới văn nghệ sĩ, học giả tri thức. Ngày nay cuộc sống gấp gáp đã làm cho thú chơi mai trắng cầu kỳ ít đi nhiều, nhưng lẩn khuất đâu đó vẫn còn những người gìn giữ vẻ đẹp của loài hoa duy nhất đã khiến Cao Bá Quát phải cúi đầu.

Mai trắng còn gọi là Nhất Chi Mai (Bạch mai, Hàn mai, Lưỡng nhị mai, nhị độ mai). Tên khoa học là Prunus mume Sieb.&Zucc thuộc họ hoa hồng (Rosaceae). Ở đây cần phân biệt rõ, tuy tên dân dã là mai nhưng thực sự là một loài cùng họ với đào, anh đào, mơ, mận. Nó hoàn toàn khác với giống mai vàng miền Nam có tên khoa học là Ochna integerrima thuộc chi Mai (Ochna), họ Mai (Ochnaceae).

Nó đặc biệt hơn tất cả các loài hoa chơi tết là khi chưa nở, nụ có mầu hồng và khi nở thì hoa trắng muốt, sau vài ngày lại chuyển sang hồng rồi mới rụng. Có lẽ bởi thế mà có tên nhị độ mai- cây mai có hoa nở 2 lần. Hoa có mùi thơm thoang thoảng mọc dầy và nhiều cánh.

 Cách trồng và chăm sóc 

 Mai trắng ưa nước nhưng không chịu được úng. Không để bầu đất sũng nước thường xuyên, cũng không được để đất khô cây sẽ bỏ cành. Tốt nhất là trồng ra vườn thì lâu lâu bón phân là được, còn trồng trong chậu thì phải thăm nom ngày 2 lần sáng tối xem độ ẩm của đất thế nào.

Nên đặt cây mai nơi nhiều nắng và gió, cây cằn hoa sẽ to và dầy. Nếu cây quá xanh tốt hoa sẽ nhỏ và thưa.

Đất trồng nhất chi mai

Do rễ mai nhỏ, yếu nên đất trồng phải có độ thoáng cao kẻo rễ bị nghẹt sẽ không phát được. Với kiểu chơi truyền thống, các cụ lấy đất mặt ruộng phơi thật khô, đập nhỏ và dùng sàng lọc ra những hạt có kích cỡ 3mm-5mm để dùng. Trộn thêm ít phân chuồng ủ hoai, thế là đủ.

Nhìn đất trồng sẽ có hạt độ giống thế này, khi bạn cầm trên tay đất phải có độ rời, chui qua kẽ tay được chứ không cục cục to tướng, cũng không quá mịn như bột.

Phân bón cho nhất chi mai

- Cây chi mai rất thích nước giải vì thế bạn cần có một cái chum để chứa thứ đó, pha thật loãng (1 nước giải/20 nước) tưới cho cây tuần 1 lần.

- Ngoài ra nên dùng luân phiên xen kẽ nhiều loại nước không lên men khác như nước vo gạo, nước tiểu ngâm hoặc nước ốc ngâm trong để cây đủ chất. Tránh tưới nước vào giữa trưa nắng. Không nên bón phân hóa học, kể cả NPK vì dễ khiến cây chảy nhựa vào mùa hè.

- Nếu ngại pha phân vào nước, bạn có thể bón phân 1 lần bằng cách mua hạt đậu tương về, giã nhuyễn và chôn xung quanh gốc cách 10cm từng viên cỡ củ lạc. Khi tưới phân sẽ tan dần vào đất

Cắt tỉa nhất chi mai theo từng mục đích

Nhìn chung việc cắt tỉa cây nhằm một mục đích nào đó khá là phức tạp, như mình chơi cây 3 năm rồi mới hiểu sơ sơ. Cho nên nếu đọc phần dưới đây mà không hiểu thì cũng đừng buồn mình nhé

Cắt tỉa để tạo dáng: Nên cắt sớm khoảng cuối tháng chạp. Khoảng đó thôi chứ còn tùy từng cây có thể sớm hơn hay muộn hơn chút. Bạn hãy để ý nếu thấy đầu ngọn hơi sưng lên, chuyển màu xanh nhạt tức là cây sắp phát chồi non, khi đó tỉa là tối ưu nhất. Với mục đích cắt tỉa này ta không cần chơi hoa cho nên cắt sớm để tận dụng thời gian bung chồi mạnh của cây vào dịp đầu xuân, ta có thể cắt tỉa, vặn vẹo mạnh mà cây vẫn không bỏ cành. (Tiếc là bây giờ giữa hè mình không chụp được hình, sang năm sẽ bổ sung!)

-Cắt tỉa để giữ cây không phá thế: Khi cây đã định hình thì 1 năm cắt tỉa 2 đợt. Thế tại sao không tỉa cùng thời gian như Cắt tỉa tạo dáng? Tại vì tuy cách cắt trên tốt cho cây nhưng không tốt cho ta, cắt vậy lấy hoa đâu mà chơi tết

Đợt 1: Khi cây đã hết hoa và lá phát ra dịp đầu xuân đã chuyển sang bánh tẻ, ta thực hiện cắt tỉa để giữ dáng cho năm sau. (thường là khoảng tháng 2, giờ thời tiết thay đổi nhiều mọi thứ không còn như xưa nữa nên cũng khó nói, nhưng cứ lá chuyển sang xanh đậm là có thể cắt tỉa.)

Trước khi tỉa dăm

Mai trắng cũng giống như đào, chỉ nảy hoa trên những cành non, cành già phát từ năm trước sẽ không nảy hoa. Do đó nên cắt thật mạnh, chỉ chừa lại khoảng 2-3 đốt ngón tay. Có một lưu ý nhỏ là thường sẽ sót lại vài chiếc lá sau khi cắt tỉa, bạn đừng buồn tay ngắt nó đi, hãy để lại đó để cây thở, sau này cây phát chồi thì cắt sau.

Sau khi tỉa dăm.

Đợt 2: Khoảng đầu tháng 7 âm, khi lá đã già thì ta cắt tiếp đợt 2 và cũng là đợt cuối cùng trong năm. Cách cắt tỉa giống như đợt đầu xuân.
Không nên để sang giữa tháng 7 trở đi trời miền Bắc có sương muối làm lá non bị quăn, yếu cây.

Nếu cắt sớm thì cành sẽ chóng già, cây ra hoa sớm.

Một lưu ý là không nên cắt tỉa lúc trời mưa, cây bị chảy nhựa sẽ yếu và bỏ cành. Bạn xem hình dưới, cây đã nảy lộc nhưng không đều, có một số cành bị khô.

Ép hoa đúng tết

Đến cuối tháng 10 âm lịch (trước tết khoảng 50 đến 60 ngày, tùy vào thời tiết năm đó rét hay ấm) là thời điểm lặt lá và đưa lên chậu nhỏ để chơi tết.
Thời tiết cũng rất quan trọng, nếu gió nồm thổi sớm thì vô phương cứu chữa. Chỉ cần gió nồm thổi 5 hôm là cây đang đen xì bỗng bật chồi xanh cả loạt.
Nếu hoa nở muộn thì dễ chữa hơn. Trước tết 20 ngày, nếu dự báo thời tiết vẫn rét đậm thì chỉ cần thắp điện, trùm nilong cho nhiệt độ khoảng 20⁰C, pha loãng lân với nước ấm để phun thì cây sẽ bật nụ.

Sâu bệnh và cách phòng trừ

Chảy nhựa là vấn đề nan giải trên cây bạch mai. Bệnh do nhiều nguyên nhân khác nhau như cây úng nước, thừa nước, sương muối.v.v.

Chủ yếu bệnh là do nấm. Nếu cây phát mạnh mà vẫn chảy nhựa thì ta có thể xác định là do nấm. Có thể sử dụng các thuốc diệt nấm như Ridomil, hợp chất vôi+lưu huỳnh pha loãng để phun.

Nhân giống nhất chi mai

Mai trắng khó chiết, khi chiết nó cứ sùi cục lên rất to nhưng không ra rễ. Tuy nhiên bẻ cành bánh tẻ đem giâm thì lại rất dễ dàng.

Ta được cành thế này, cứ thế đem giâm trong cát ẩm thôi, không phải xử lý gì thêm.

Nhất chi mai là cây chơi lâu đời, nên kinh nghiệm rất nhiều. Bài viết sơ sài này chắc vẫn còn nhiều thiếu sót. Mong nhận được thông tin bổ sung, sửa chữa từ bạn đọc.

Nguồn: caycanhvietnam.com